این سوره به نام«غاشیه»خوانده شده‌ است و هشتاد و هشتمین سورهء قرآن کریم به‌ شمار می‌رود،دارای 26 آیه می‌باشد و در مکّه بر پیامبر گرامی اسلامی صلّی اللّه علیه و آله‌ فرود آمده است.

جلب توجه آدمی به اهمیت و هولناکی قیامت و رویت اعمال

این سوره درباره ناسپاسی انسان و کفران نعمت‏های پروردگارش و حب شدیدش نسبت به خیر سخن می‏گوید، و نتیجه می‏گیرد با اینکه دوستدار خیر خلق شد، و با اینکه خیر را تشخیص می‏دهد، اگر انجام ندهد حجتی بر خدا ندارد، بلکه خدا بر او حجت دارد، و به زودی به حسابش می‏رساند.

و این سوره به شهادت سوگندهای اولش در مدینه نازل شده، چون یکی از آن سوگندها جمله و العادیات ضبحا ... است، که ظاهرش به بیانی که می‏آید این است که مراد از آن اسبان سربازان و مجاهدین در جنگ است، و همه می‏دانیم که جنگهای اسلامی در مدینه واقع شده، و اصولا مساله جهاد بعد از هجرت تشریع شد، روایاتی هم که از طرق شیعه از ائمه اهل بیت (علیهم‏السلام‏) رسیده مؤید این نظریه است، چون در آن روایات آمده که این سوره در باره علی (علیه‏السلام‏) نازل شده، آن زمانی که به غزوه ذات السلاسل رفته بود.و نیز بعضی از روایات وارده از طرق اهل سنت آن را تایید می‏کند، که ان شاء الله در بحث روایتی آینده به آن روایات اشاره می‏شود.

در حدیثى از پیامبر (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) مى‏خوانیم : من قرأ حامیم الجاثیة ستر الله عورته و سکن روعته عند الحساب : کسى که سوره جاثیه را بخواند ( و البته در آن اندیشه کند و در زندگى خود به کار بندد ) خداوند عیوب او را روز قیامت مى‏پوشاند ، و ترس و وحشت او را به آرامش مبدل مى‏سازد .

در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه‏السلام‏) مى‏خوانیم : من قرأ سورة الجاثیة کان ثوابها ان لا یرى النار ابدا ، و لا یسمع زفیر جهنم و لا شهیقها ، و هو مع محمد (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) : هر کس سوره جاثیه را ( با فکر و اندیشه‏اى که مقدمه عمل باشد ) تلاوت کند ثوابش این است که هرگز آتش دوزخ را نبیند و صداى ناله جهنم را نمى‏شنود و همنشین محمد (صلى‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) خواهد بود.

این سوره با اوصاف و نامهاى بزرگ خداوند همچون عزیز و حکیم آغاز مى‏شود و با آن نیز ختم مى‏گردد ، نام این سوره جاثیه است به تناسب آیه 28 این سوره ( جاثیه یعنى کسى که به زانو در آمده ) و اشاره به وضع بسیارىاز مردم در صحنه قیامت در دادگاه عدل الهى است.
مرحوم طبرسى در مجمع البیان نام دیگرى نیز براى این سوره نقل کرده که چندان مشهور نیست و آن شریعت است به تناسب آیه 18 این سوره.

مى‏توان محتواى این سوره را در هفت بخش خلاصه کرد :

1 -عظمت قرآن مجید و اهمیت آن.

2 -بیان گوشه‏اى از دلائل توحید در برابر مشرکان.

3 -ذکر پاره‏اى از ادعاهاى طبیعى مسلکان و پاسخ قاطع به آن.

4 -اشاره کوتاهى به سرنوشت بعضى از اقوام پیشین همچون بنى اسرائیل به عنوان گواهى بر مباحث این سوره.

5 -تهدید شدید نسبت به گمراهانى که اصرار و پافشارى بر عقائد انحرافى خود دارند.

6 -دعوت به عفو و گذشت در عین قاطعیت و عدم انحراف از مسیر حق.

7 -اشارات گویائى به حوادث تکاندهنده قیامت ، مخصوصا نامه اعمال که تمامى کارهاى انسان را بى‏کم و کاست در برمى‏گیرد.

آیا حضرت رسول در جنگ بدر شیوه و تاکتیک خاصی جهت غلبه بردشمن بکار بردند ، در صورت امکان با کمی توضیح بیان فرموده یا منبعی جهت مراجعه معرفی نمایید .

چند نفر از صحابی پیامبر از انصار و چند نفر از مهاجر در جنگ بدر شهید شدند .

آیا عمر و عثمان در زمان جنگ بدر ایمان آورده ودر لشکر پیامبر بودند

و ( به این ترتیب )جمعیت ستمکاران ریشه کن شدو( نسل دیگری از آنها به پا نخواست و از آنجا که خداوند در به کار گرفتن عوامل تربیت در مورد آنها هیچگونه کوتاهی نکرده لذا می فرماید :) ستایش ، مخصوص خداوندی است که پروردگار و مربی همه جهانیان است ( و نابود شدن نسل ظالم به قدری اهمیت دارد که جای شکرش و سپاس است )

همانها که روز جزا را انکار مى‏کنند.

واى در آن روز بر تکذیب‏کنندگان!

وَقَوْله : { سَلَام هِیَ حَتَّى مَطْلَع الْفَجْر } سَلَام لَیْلَة الْقَدْر مِنْ الشَّرّ کُلّه مِنْ أَوَّلهَا إِلَى طُلُوع الْفَجْر مِنْ لَیْلَتهَا . وَبِنَحْوِ الَّذِی قُلْنَا فِی ذَلِکَ قَالَ أَهْل التَّأْوِیل . ذِکْر مَنْ قَالَ ذَلِکَ : 29195 - حَدَّثَنَا اِبْن عَبْد الْأَعْلَى , قَالَ : ثنا اِبْن ثَوْر , عَنْ مَعْمَر , عَنْ قَتَادَة { سَلَام هِیَ } قَالَ : خَیْر { حَتَّى مَطْلَع الْفَجْر } . * - حَدَّثَنَا بِشْر , قَالَ : ثنا یَزِید , قَالَ : ثنا سَعِید , عَنْ قَتَادَة { مِنْ کُلّ أَمْر سَلَام هِیَ } أَیْ هِیَ خَیْر کُلّهَا إِلَى مَطْلَع الْفَجْر . 29196 - حَدَّثَنَا أَبُو کُرَیْب , قَالَ : ثنا وَکِیع , عَنْ إِسْرَائِیل , عَنْ جَابِر , عَنْ مُجَاهِد { سَلَام هِیَ حَتَّى مَطْلَع الْفَجْر } قَالَ : مِنْ کُلّ أَمْر سَلَام . 29197 - حَدَّثَنِی یُونُس , قَالَ : أَخْبَرَنَا اِبْن وَهْب , قَالَ : قَالَ اِبْن زَیْد , فِی قَوْل اللَّه : { سَلَام هِیَ } قَالَ : لَیْسَ فِیهَا شَیْء , هِیَ خَیْر کُلّهَا { حَتَّى مَطْلَع الْفَجْر } . 29198 -حَدَّثَنِی مُوسَى بْن عَبْد الرَّحْمَن الْمَسْرُوقِیّ , قَالَ : ثنا عَبْد الْحَمِید الْحِمَّانِیّ , عَنْ الْأَعْمَش , عَنْ الْمِنْهَال , عَنْ عَبْد الرَّحْمَن بْن أَبِی لَیْلَى , فِی قَوْله : { مِنْ کُلّ أَمْر سَلَام هِیَ } قَالَ : لَا یَحْدُث فِیهَا أَمْر . وَعُنِیَ بِقَوْلِهِ : { حَتَّى مَطْلَع الْفَجْر } : إِلَى مَطْلَع الْفَجْر . وَاخْتَلَفَتْ الْقُرَّاء فِی قِرَاءَة قَوْله : { حَتَّى مَطْلَع الْفَجْر } فَقَرَأَتْ ذَلِکَ عَامَّة قُرَّاء الْأَمْصَار , سِوَى یَحْیَى بْن وَثَّاب وَالْأَعْمَش وَالْکِسَائِیّ { مَطْلَع الْفَجْر } بِفَتْحِ اللَّام , بِمَعْنَى : حَتَّى طُلُوع الْفَجْر ; تَقُول الْعَرَب : طَلَعَتْ الشَّمْس طُلُوعًا وَمَطْلَعًا. وَقَرَأَ ذَلِکَ یَحْیَى بْن وَثَّاب وَالْأَعْمَش وَالْکِسَائِیّ : " حَتَّى مَطْلِع الْفَجْر " بِکَسْرِ اللَّام , تَوْجِیهًا مِنْهُمْ ذَلِکَ إِلَى الِاکْتِفَاء بِالِاسْمِ مِنْ الْمَصْدَر , وَهُمْ یَنْوُونَ بِذَلِکَ الْمَصْدَر . وَالصَّوَاب مِنْ الْقِرَاءَة فِی ذَلِکَ عِنْدنَا : فَتْح اللَّام لِصِحَّةِ مَعْنَاهُ فِی الْعَرَبِیَّة , وَذَلِکَ أَنَّ الْمَطْلَع بِالْفَتْحِ هُوَ الطُّلُوع , وَالْمَطْلِع بِالْکَسْرِ : هُوَ الْمَوْضِع الَّذِی تَطْلُع مِنْهُ , وَلَا مَعْنَى لِلْمَوْضِعِ الَّذِی تَطْلُع مِنْهُ فِی هَذَا الْمَوْضِع . آخِر تَفْسِیر سُورَة الْقَدْر

وَقَوْله : { تَنَزَّل الْمَلَائِکَة وَالرُّوح فِیهَا بِإِذْنِ رَبّهمْ مِنْ کُلّ أَمْر } اِخْتَلَفَ أَهْل التَّأْوِیل فِی تَأْوِیل ذَلِکَ , فَقَالَ بَعْضهمْ : مَعْنَى ذَلِکَ : تَنَزَّل الْمَلَائِکَة وَجِبْرِیل مَعَهُمْ , وَهُوَ الرُّوح , فِی لَیْلَة الْقَدْر { بِإِذْنِ رَبّهمْ مِنْ کُلّ أَمْر } یَعْنِی بِإِذْنِ رَبّهمْ , مِنْ کُلّ أَمْر قَضَاهُ اللَّه فِی تِلْکَ السَّنَة , مِنْ رِزْق وَأَجَل وَغَیْر ذَلِکَ . ذِکْر مَنْ قَالَ ذَلِکَ : 29193 -حَدَّثَنَا اِبْن عَبْد الْأَعْلَى , قَالَ : ثنا اِبْن ثَوْر , عَنْ مَعْمَر , عَنْ قَتَادَة , فِی قَوْله : { مِنْ کُلّ أَمْر } قَالَ : یُقْضَى فِیهَا مَا یَکُون فِی السَّنَة إِلَى مِثْلهَا . فَعَلَى هَذَا الْقَوْل مُنْتَهَى الْخَبَر , وَمَوْضِع الْوَقْف مِنْ کُلّ أَمْر . وَقَالَ آخَرُونَ : { تَنَزَّل الْمَلَائِکَة وَالرُّوح فِیهَا بِإِذْنِ رَبّهمْ } لَا یَلْقَوْنَ مُؤْمِنًا وَلَا مُؤْمِنَة إِلَّا سَلَّمُوا عَلَیْهِ . ذِکْر مَنْ قَالَ ذَلِکَ : 29194 - حَدَّثَنَا عَنْ یَحْیَى بْن زِیَاد الْفَرَّاء , قَالَ : ثنی أَبُو بَکْر بْن عَیَّاش , عَنْ الْکَلْبِیّ , عَنْ أَبِی صَالِح , عَنْ اِبْن عَبَّاس : أَنَّهُ کَانَ یَقْرَأ : " مِنْ کُلّ اِمْرِئٍ سَلَام " وَهَذِهِ الْقِرَاءَة مَنْ قَرَأَ بِهَا وَجَّهَ مَعْنَى مِنْ کُلّ اِمْرِئٍ : مِنْ کُلّ مَلَک ; کَانَ مَعْنَاهُ عِنْده : تَنَزَّل الْمَلَائِکَة وَالرُّوح فِیهَا بِإِذْنِ رَبّهمْ مِنْ کُلّ مَلَک یُسَلِّم عَلَى الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَات ; وَلَا أَرَى الْقِرَاءَة بِهَا جَائِزَة , لِإِجْمَاعِ الْحُجَّة مِنْ الْقُرَّاء عَلَى خِلَافهَا , وَأَنَّهَا خِلَاف لِمَا فِی مَصَاحِف الْمُسْلِمِینَ , وَذَلِکَ أَنَّهُ لَیْسَ فِی مُصْحَف مِنْ مَصَاحِف الْمُسْلِمِینَ فِی قَوْله " أَمْر " یَاء , وَإِذَا قُرِئَتْ : " مِنْ کُلّ اِمْرِئٍ " لَحِقَتْهَا هَمْزَة , تَصِیر فِی الْخَطّ یَاء . وَالصَّوَاب مِنْ الْقَوْل فِی ذَلِکَ : الْقَوْل الْأَوَّل الَّذِی ذَکَرْنَاهُ قَبْل , عَلَى مَا تَأَوَّلَهُ قَتَادَة .

اِخْتَلَفَ أَهْل التَّأْوِیل فِی مَعْنَى ذَلِکَ , فَقَالَ بَعْضهمْ : مَعْنَى ذَلِکَ : الْعَمَل فِی لَیْلَة الْقَدْر بِمَا یُرْضِی اللَّه , خَیْر مِنْ الْعَمَل فِی غَیْرهَا أَلْف شَهْر . ذِکْر مَنْ قَالَ ذَلِکَ : 29188 - حَدَّثَنَا اِبْن حُمَیْد , قَالَ : ثنا مِهْرَان , عَنْ سُفْیَان , قَالَ : بَلَغَنِی عَنْ مُجَاهِد { لَیْلَة الْقَدْر خَیْر مِنْ أَلْف شَهْر } قَالَ : عَمَلهَا وَصِیَامهَا وَقِیَامهَا خَیْر مِنْ أَلْف شَهْر . 29189 - قَالَ : ثنا الْحَکَم بْن بَشِیر , قَالَ : ثنا عَمْرو بْن قَیْس الْمُلَائِیّ , قَوْله : { خَیْر مِنْ أَلْف شَهْر } قَالَ : عَمَل فِیهَا خَیْر مِنْ عَمَل أَلْف شَهْر . وَقَالَ آخَرُونَ : مَعْنَى ذَلِکَ أَنَّ لَیْلَة الْقَدْر خَیْر مِنْ أَلْف شَهْر , لَیْسَ فِیهَا لَیْلَة الْقَدْر . ذِکْر مَنْ قَالَ ذَلِکَ : 29190 - حَدَّثَنَا اِبْن عَبْد الْأَعْلَى , قَالَ : ثنا اِبْن ثَوْر , عَنْ مَعْمَر , عَنْ قَتَادَة { خَیْر مِنْ أَلْف شَهْر } لَیْسَ فِیهَا لَیْلَة الْقَدْر . وَقَالَ آخَرُونَ فِی ذَلِکَ مَا : 29191 - حَدَّثَنَا اِبْن حُمَیْد , قَالَ : ثنا حَکَّام بْن سَلْم , عَنْ الْمُثَنَّى بْن الصَّبَّاح , عَنْ مُجَاهِد قَالَ : کَانَ فِی بَنِی إِسْرَائِیل رَجُل یَقُوم اللَّیْل حَتَّى یُصْبِح , ثُمَّ یُجَاهِد الْعَدُوّ بِالنَّهَارِ حَتَّى یُمْسِی , فَفَعَلَ ذَلِکَ أَلْف شَهْر , فَأَنْزَلَ اللَّه هَذِهِ الْآیَة : { لَیْلَة الْقَدْر خَیْر مِنْ أَلْف شَهْر } قِیَام تِلْکَ اللَّیْلَة خَیْر مِنْ عَمَل ذَلِکَ الرَّجُل . وَقَالَ آخَرُونَ فِی ذَلِکَ مَا : 29192 - حَدَّثَنِی أَبُو الْخَطَّاب الْجَارُودِیّ سُهَیْل , قَالَ : ثنا سَلْم بْن قُتَیْبَة , قَالَ : ثنا الْقَاسِم بْن الْفَضْل , عَنْ عِیسَى بْن مَازِن , قَالَ : قُلْت لِلْحَسَنِ بْن عَلِیّ رَضِیَ اللَّه عَنْهُ : یَا مُسَوِّد وُجُوه الْمُؤْمِنِینَ , عَمَدْت إِلَى هَذَا الرَّجُل , فَبَایَعْت لَهُ , یَعْنِی مُعَاوِیَة بْن أَبِی سُفْیَان ! فَقَالَ : إِنَّ رَسُول اللَّه صَلَّى اللَّه عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أُرِیَ فِی مَنَامه بَنِی أُمَیَّة یَعْلُونَ مِنْبَره خَلِیفَة خَلِیفَة , فَشَقَّ ذَلِکَ عَلَیْهِ , فَأَنْزَلَ اللَّه : { إِنَّا أَعْطَیْنَاک الْکَوْثَر } و { إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَة الْقَدْر وَمَا أَدْرَاک مَا لَیْلَة الْقَدْر لَیْلَة الْقَدْر خَیْر مِنْ أَلْف شَهْر } یَعْنِی مُلْک بَنِی أُمَیَّة ; قَالَ الْقَاسِم : فَحَسْبنَا مُلْک بَنِی أُمَیَّة , فَإِذَا هُوَ أَلْف شَهْر . وَأَشْبَه الْأَقْوَال فِی ذَلِکَ بِظَاهِرِ التَّنْزِیل قَوْل مَنْ قَالَ : عَمَل فِی لَیْلَة الْقَدْر خَیْر مِنْ عَمَل أَلْف شَهْر , لَیْسَ فِیهَا لَیْلَة الْقَدْر . وَأَمَّا الْأَقْوَال الْأُخَر , فَدَعَاوَى مَعَانٍ بَاطِلَة , لَا دَلَالَة عَلَیْهَا مِنْ خَبَر وَلَا عَقْل , وَلَا هِیَ مَوْجُودَة فِی التَّنْزِیل .

ملک : فرشته

یتقون : می ترسند

لعلهم : شاید آنها