مَثْنى‏ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ: بدل از «ما طاب» و منصوب هستند. این کلمات، غیر منصرف هستند، زیرا از نه علت عدم انصراف، عدول و صفت، در آنها وجود دارند، ابو على گوید: کلمات مذکور براى «ما طابَ لَکُمْ» حال هستند و منظور این است که نکاح باید در یکى از این حالات باشد: حالت دو همسرى، حالت سه همسرى و
حالت چهار همسرى. کسانى که بدل گرفته‏اند مى‏گویند: ذکر واو عطف براى این است که دلالت کند بر این که: سه همسر بدل از دو همسر و چهار همسر بدل از سه همسر [ نظرات / امتیازها ]

(وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِی الْیَتامى‏)
الواو استئنافیة و إن شرطیة و خفتم فعل ماض فی محل جزم فعل الشرط و أن حرف مصدری و نصب و لا نافیة و تقسطوا فعل مضارع منصوب بأن و المصدر المؤوّل من أن و ما فی حیزها مفعول به و فی الیتامى جار و مجرور متعلقان بتقسطوا و سیأتی فی باب الفوائد المراد بذلک (فَانْکِحُوا ما طابَ لَکُمْ مِنَ النِّساءِ مَثْنى‏ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ) الفاء رابطة للجواب و أنکحوا فعل أمر و الواو فاعل و الجملة فی محل جزم فعل الشرط و ما اسم موصول فی محل نصب مفعول به و جملة طاب لا محل لها لأنها صلة و لکم جار و مجرور متعلقان بطاب و من النساء جار و مجرور متعلقان بمحذوف حال من ضمیر الفاعل و مثنى و ثلاث و رباع أحوال. و أعربها أبو علی الفارسی بدلا من «ما» و سیأتی مزید من القول فیها فی باب الفوائد (فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَواحِدَةً) الفاء استئنافیة و إن شرطیة و خفتم فعل ماض فی محل جزم فعل الشرط و أن لا تعدلوا: المصدر المؤول مفعول به، فواحدة الفاء رابطة لجواب الشرط و واحدة مفعول به لفعل محذوف أی: فالزموا واحدة، و الجملة فی محل جزم جواب الشرط (أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ) أو حرف عطف و هی للتخییر أی من الإماء اللواتی فی حوزتکم، لما فی ذلک من الیسر و السهولة. و ما اسم موصول معطوف على «واحدة» و جملة ملکت أیمانکم لا محل لها (ذلِکَ أَدْنى‏ أَلَّا تَعُولُوا) اسم الاشارة مبتدأ و أدنى خبره و الجملة استئنافیة و أن لا تعولوا: المصدر المؤول منصوب بنزع الخافض و الجار و المجرور متعلقان بأدنى، أی: أقرب من العدل و عدم الجور. و للفقهاء تعلیلات طریفة فی الجمع بین الإماء
و الحرائر فی السهولة و الیسر، تجد منها شیئا فی باب الفوائد [ نظرات / امتیازها ]

ما طابَ: فراء گوید «ما» مصدرى است یعنى «الطیب» از مجاهد روایت شده است: «فانکحوا النساء نکاحاً طیباً» مبرد گوید: «ما» بمعناى جنس است و برخى گفته‏اند: بمعناى مبهم است، زیرا موقعیت، با ابهام تناسب دارد. [ نظرات / امتیازها ]