توضیح : این بحث یک دغدغه عمومی است که، آیا بحث فقط رسول است و ولایت را شامل نمی‌شود؟ دو جواب بر این سوال است:

جواب اول: اینکه بگوییم که رسولی که قرآن تلاوت می‌کند، این یک مقام قابل انتقال است، یعنی بیّنه به خصوص بیّنه آخر الزمانی و بیّنه خاتم یک امری است که تداوم پیدا می‌‌کند. یعنی در هر زمانی که دیگران این قرآن را تلاوت می‌کنند، با یک مناط، مصداق بیّنه است.

جواب دوم: که بهتر از جواب اول است. شما باید به این بیّنه مومن باشید و ایمان به بیّنه یعنی ایمان به رسولی که قرآن تلاوت می‌کند، یعنی شما به هر آنچه که قرآن شما را به آن دعوت می‌کند، مکلفید و تا به آنها مومن نباشید، مومن به بیّنه به حساب نمی‌آیید. ولایت نص این قرآن است. « اطیعوا الله و الرسول و اولی الامر». بحث ادامه دارد، معیار واحد مومن بودن، ایمان به رسول الله و قرآن است.

اما ایمان به رسول الله و قرآن یعنی چه؟ یعنی ایمان می‌آورم به خودش ولی حرفش را گوش نمی‌دهم؟ ایمان می‌آورم به خودش ولی راهش را ادامه نمی‌دهم؟ یعنی «نومن ببعضٍ و نکفر ببعض»؟ هر کجا که به نفعم نیست، آن را کنار می‌گذارم؟

رسول را نمی‌توان عام معنا کرد که «ولی» را هم شامل شود، ولی ولایت را از طریق همان صحف مطهره‌ای که او می‌‌خواند می‌توان دریافت کرد. ایمان به این رسول و بیّنه و کتاب ایمان به ولایت هم هست. [ بستن توضیحات ]

توضیح : جواب قطعی نیست و در حد یک نظریه است:
«کتاب» در «اوتوا الکتاب»، همان کتابهایی است که به امتهای پیشین داده شده است، و «اوتوا الکتاب» یعنی همان کسانی که قبلا به آنها کتاب داده شد. سوال پیش می‌آید که چرا در آیه اول فرمود «اهل الکتاب» ولی در آیه چهارم گفت «اوتوا الکتاب» که بر همان «اهل الکتاب» تطبیق می‌کند؟
این سوال دو جواب دارد:
«الذین اوتوا الکتاب» اعم است از «اهل الکتاب» و «المشرکین». به این معنا که مشرکین گر چه «اهل الکتاب» نبودند ولی «اوتوا الکتاب» بودند. گویا در طول تاریخ این طور بوده که خدا با فرستادن کتب آسمانی هدایت می‌کرد، یک عده‌ای ایمان می‌آوردند و می‌شدند، «اهل الکتاب» و یک عده‌ای ایمان نمی‌آوردند و می‌شدند «اوتوا الکتاب»، کتاب به اینها داده شد ولی اینها ایمان نیاوردند.
وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ إِلا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَةُ (۴) معنایش اعم از کسانی
است که در گذشته به کتاب ایمان آورده بودند و الان دارند کفر می‌ورزند، یا آنهایی که در گذشته هم ایمان نیاوردند و الان هم کفر می‌ورزند.
جواب دوم این است که «اوتوا الکتاب» همان «اهل الکتاب» است، اگر «الذین اوتوا الکتاب» باشد، چرا «اهل الکتاب شد، «اوتوا الکتاب» و چرا در بالا «مشرکین» بود ولی اینجا نیست؟
چند وجه دارد:
اول اینکه: خدا می‌خواهد با اختصاص به ذکر کردن اهل کتاب، شدت اعتراض خودش را برساند که شما اهل کتاب نیستید! اگر اهل کتاب بودید به پیامبر و قرآن ایمان می‌آوردید، شما «اوتوا الکتاب»ید، یعنی یک درجه تنزل رتبه و مقام!
دوم اینکه: مشرکین را در آیه چهار ذکر می‌کند، تا شدت گلایه را متوجه اهل کتاب کند، درست است که هم مشرکین و هم اهل کتاب کفر می‌ورزند ولی از اهل کتاب، توقعش نمی‌رفت.
کسی سوال می‌پرسد که مشرکین چه می‌شود؟ می‌گوییم که مشرکین هم در این قاعده با «اوتوا الکتاب»ند، چون در آیه اول اینها باهم بودند. و قاعده این بود که بعد از اینکه بیّنه بیاید، هم اهل کتاب و هم مشرکین منفک هستند.
همه این حرفها مبتنی بر این بود که «الکتاب» در آیه چهارم همان «الکتاب» در آیه اول باشد.
اگر کسی بگوید که «الکتاب» به معنای «قرآن» است:
و در آن صورت معنای آیه اول می‌شود: «اهل الکتاب» و «المشرکین»ی که امروز به آنها قرآن داده شده است.
وَمَا تَفَرَّقَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ إِلا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَةُ (۴) متفرق نشدند کسانی
که قرآن به آنها داده شد، مگر بعد از اینکه «بینه» برای آنها آمد.
چون «بیّنه» همان طور که در معرفیش گفت، رسولی است که قرآن تلاوت می‌کند و حجت را بر آنها تمام می‌کند.
گویا اگر کتاب داده می‌شد، ولی رسولی بر آنها نمی‌آمد، حجت تمام نبود!
[ بستن توضیحات ]

توضیح : «ما تفرق» که در اینجا ذکر شده است، تفرقش از حول قرآن است، اما «تفرق» از حول قرآن را این طور معنا کنیم که آن کسانی که به آنها قرآن داده شده است متفرق نشدند، مگر بعد از اینکه بیّنه آمد و قرآن را برایشان خواند؟ یا این طور معنا کنیم که اهل کتابی که بودند از حول قرآن متفرق نشدند مگر بعد از اینکه بیّنه‌ای از جانب خدا آمد و قرآن را برایشان خواند؟
ما برای گزینش وجه بهتر، اول «اوتوا الکتاب» را عام گرفتیم، و بعد با این اشکال مواجه شدیم که خیلی از مشرکان جزء اهل کتاب که به تورات و انجیل ایمان داشتند، نبوده‌اند.
بعد این وجه را برگزیدیم که «الذین اوتوا الکتاب» همان «اهل الکتاب» باشند، و در توجیه تغییر «اهل الکتاب» به «اوتوا الکتاب» هم سه بحث بالایی را آوردیم که: برای تنزل رتبه اهل کتاب است، برای گلایه از اهل کتاب است و مختص به ذکر شدن به خاطر شدت گلایه از اهل کتاب است و مشرکان هم مشمول همین معنا هستند، (به قرینه آیه اول).
بعد گفتیم که کتب در اینجا به قرآن گفته شد که «فیها کتب»، صحفی که «فیها کتب». و از طرف دیگر هم تفرق از حول قرآن است و از طرف دیگر، این معنای دقیق که کتاب داده شده ولی با وجود داده شدن کتاب، حجت تمام نیست، و حجت زمانی تمام است که رسولی بیاید و قرآن را بخواند.
این قراین بیشتر این معنا را تقویت کرد:
[ بستن توضیحات ]