1- از نظر عرف و اصطلاح قرآن کریم، باید بدانیم که خدای تعالی صراط را به وصف استقامت توصیف کرده است و آنگاه بیان کرده که این صراط مستقیم را کسانی می‌‏پیمایند که خدا بر آنان انعام فرموده است.

2- صراط مستقیم که صراط غیر گمراهان است، صراطى است که به هیچ وجه شرک و ظلم در آن راه ندارد همچنانکه ضلالتى در آن راه نمى‌‏یابد، نه‏ ضلالت در باطن و قلب، از قبیل کفر و خاطرات ناشایست، که خدا از آن راضى نیست و نه در ظاهر اعضا و ارکان بدن، چون معصیت و یا قصور در اطاعت، که هیچیک از این ها در آن صراط یافت نمى‏شود.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

صراط در لغت به معنای طریق و سبیل نزدیک به هم‌ است. کلمه صراط از ماده « ص ر ط» گرفته شده است که به معنای بلعیدن است و راه روشن، کانه رهرو خود را بلعیده و در مجرای گلوی خویش فرو برده است که دیگر نمی‌‌تواند به این سو و آن سو منحرف شود و نیز نمی‌‌گذارد که از شکمش بیرون شود. [ نظرات / امتیازها ]

راه به سوی خدا دو تا است، یکی دور و یکی نزدیک. راه نزدیک راه مؤمنین و راه دور راه غیر ایشان است و هر دو راه هم به حکم آیه «یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلى‏ رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقیهِ» (انشقاق/6) به ملاقات خداوند می‌انجامد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

خداى سبحان در کلام مجیدش براى نوع بشر و بلکه براى تمامى مخلوقات خود راهى معرفى کرده است که از آن راه به سوى پروردگارشان سیر مى‌‏کنند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

ضلالت و شرک و ظلم در خارج یک مصداق دارند. آنجا هم که گفته ‏ایم: «هر یک از این سه معرف دیگرى است و یا به وسیله دیگرى معرفى مى ‏شود» منظورمان مصداق است نه مفهوم، چون پر واضح است که مفهوم ضلالت غیر ظلم و شرک و از ظلم غیر از آن دوى دیگر و از شرک هم باز غیر آن دو تاى دیگر است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

صراط مستقیم تقسیم ‏هایى دارد و یک طریق نیست و کسى که با ایمان به خدا به راه اول یعنى سبیل مؤمنین افتاده است چنان نیست که دیگر ظرفیت تکاملش پر شده باشد، بلکه هنوز براى تکامل ظرفیت دارد که اگر آن بقیه را هم به دست آورد آن وقت از اصحاب صراط مستقیم می‌شود.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

1- اصحاب صراط مستقیم در صورت عبودیت خدا، دارای ثبات قدم به تمام معنا هستند، هم در فعل و هم در قول، هم در ظاهر و هم در باطن. و ممکن نیست که اینان بر غیر این صفت دیده شوند. ایشان در همه احوال خدا و رسول را اطاعت می‏کنند.

2- اصحاب صراط مستقیم که (أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ) به خاطر داشتن نعمتى که خدا به ایشان داده است (یعنى نعمت علمى مخصوص)، قدر و منزلت بالاترى نسبت به مومنین دارند و حتى از دارندگان نعمت ایمان کامل نیز بالاتراند.

3- همان‌طور که صراط مستقیم مهیمن و مافوق همه سبیل ‏ها است، همچنین اصحاب صراط مستقیم که خدا آنان را در آن صراط جای داده است، مهیمن و مافوق سایر مردم هستند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

سبیل و صراط از 7 جهت با هم متفاوتند: 1- صراط یکی است و سبیل چندتا. 2- سبیل‌های متعدد، به واسطه اختلاف در احوال رهروان راه عبادت، مختلف می‌شود. 3- سبیل با شرک جمع می شود ولی صراط با شرک و ضلالت جمع نمی شود. 4- سبیل ممکن است ناقص و یا از دیگر سبل ممتاز باشد بر خلاف صراط. 5- نسبت سبیل به صراط مستقیم نسبت جسم است به روح. 6- سبیل بر خلاف صراط گاهی دچار آفت می‌شود. 7- سبل با اینکه مختلفند ولی همگی از صراط مستقیم نشأت می‌گیرند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

خود صراط مستقیم بدون هیچ قید و شرطی رهرو خود را به سوی خدا هدایت می‏کند و می‏رساند. به همین جهت خدای تعالی نام آن را صراط مستقیم نهاد،‌ چون کلمه صراط به معنای راه روشن است،‌زیرا از ماده « ص ر ط» گرفته شده که به معنای بلعیدن است و راه روشن کانه رهرو خود را بلعیده و در مجرای گلوی خویش فرو برده که دیگر نمی‌تواند این سوء و آن سو منحرف شود و نیز نمی‌گذارد که از شکمش بیرون شود. [ نظرات / امتیازها ]

مستقیم به معنای هر چیزی است که بخواهد روی پای خود بایستد و بتواند بدون اینکه به چیزی تکیه کند بر کنترل و تعادل خود و متعلقات خود مسلط باشد، مانند انسان ایستاده‏ ای که بر امور خود مسلط است، در نتیجه برگشت معنای مستقیم به چیزی است که وضعش تغییر و تخلف ‌پذیر نباشد. [ نظرات / امتیازها ]

«صراط مستقیم» صراطی است که در هدایت مردم و رساندنشان به سوی غایت و مقصدشان، اختلاف و تخلفی نداشته باشد و صد در صد این اثر خود را ببخشد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

راه‌هایی که به سوی خدای تعالی منتهی می‌شوند از نظر کمال، نقص، نایابی و رواجی، دوری و نزدیکی‌اش از منبع حقیقت و از صراط مستقیم، مختلف است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

هدایت عبارتست از دلالت و نشان دادن هدف به وسیله نشان دادن راه، و این خود یک نحو رساندن به هدف است و کار خدا است، چیزى که هست خداى تعالى سنّتش بر این جریان یافته است که امور را از مجراى اسباب به جریان اندازد و در مسئله هدایت هم وسیله‏اى فراهم مى‏کند تا مطلوب و هدف براى هر که او بخواهد روشن گشته و بنده‏اش در مسیر زندگى به هدف نهایى خود برسد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

صراط مستقیم از آنجایى که امرى است که در تمامى سبیل‏هاى مختلف محفوظ می‌باشد، لذا صحیح است که یک انسان هدایت شده، باز هم بهi سوى آن هدایت شود؛ خداى تعالى او را از صراط به سوى صراط هدایت کند، به این معنا که سبیلى که قبلا به سوى آن هدایتش کرده بود را با هدایت بیشترى تکمیل نماید و به سبیلى که ما فوق سبیل قبلى است هدایت فرماید. [ نظرات / امتیازها ]

مزیت اصحاب صراط مستقیم بر سایرین و هم‌چنین مزیت صراط آنان بر سبیل سایرین، تنها به علم است نه عمل. آنان به مقام پروردگارشان علمی دارند که دیگران ندارند.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام صادق(علیه‏السلام) در معنای «اهدنا الصراط المستقیم» فرمودند: خدایا ما را به لزوم طریقی ارشاد فرما که به محبت تو و به بهشتت منتهی می‌‌شود و از اینکه پیروی هواهای خود کنیم و در نتیجه هلاک گردیم، مانع می‌‌شود و نیز نمی‌‏گذارد آرای خود را اخذ کنیم و در نتیجه نابود شویم.

امیرالمؤمنین(علیه‏السلام) درباره آیه نامبرده فرمودند: یعنی خدایا توفیق خودت را که ما تاکنون به وسیله آن تو را اطاعت کردیم، درباره ما ادامه بده تا در روزگار آینده ‏مان نیز همچنان تو را اطاعت کنیم.

علامه طباطبایی: این دو روایت دو وجه مختلف در پاسخ از شبهه تحصیل حاصل را بیان مى‌‏کند. شبهه این بود که شخص نمازگزار، راه مستقیم را یافته است که نماز مى ‏گزارد، دیگر معنا ندارد در نماز خود از خداوند هدایت به سوى راه مستقیم را درخواست کند. این روایت پاسخ می دهد به اینکه مراتب هدایت در مصداق هاى آن مختلف است و نمازگزار همه روزه از خداوند می خواهد از هر مرتبه ‏اى که هست به مرتبه بالاتر هدایت شود. و روایت دومى پاسخ میدهد که هر چند مراتب آن در مصادیق مختلف است ولکن از نظر مفهوم یک حقیقت است و نمازگزار نظرى به اختلاف مراتب آن ندارد بلکه تنها نظرش این است که این موهبت را از من سلب مکن و همچنان آن را ادامه بده.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمودند: صراط مستقیم در دنیا آن راهی است که کوتاه ‏تر از غلو و بلندتر از تقصیر، بلکه راه میانه باشد؛ و در آخرت عبارت است از طریق مؤمنین به سوی بهشت.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امیرالمؤمنین(علیه‌‏السلام) در معنای جمله «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ» فرمودند: یعنی خدایا ما را به صراط کسانی هدایت فرما که بر آنان این انعام فرمودی که موفق به دینت و اطاعتت نمودی، نه این انعام که مال و سلامتی ‏شان دادی، چون بسا می ‌شود کسانی به نعمت مال و سلامتی متنعم هستند، ولی کافر و یا فاسقند... این (هدایت‌شدگان) آن کسانی ‌اند که خداوند درباره آن ها فرموده است: «وَ مَنْ یُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِکَ مَعَ الَّذینَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِمْ مِنَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحینَ وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً- کسی که خداوند و رسول را اطاعت کند، چنین کسانی با آنان هستند که خدا بر ایشان انعام کرده است، از انبیا و صدیقین و شهدا و صالحان که اینان نیکو رفقایی هستند» (نسا/69).

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: صراط مستقیم، امیرالمؤمنین(علیه‏السلام) است.

امام صادق (علیه ‏السلام) فرمودند: صراط مستقیم، طریق به سوی معرفت خداوند است و این دو صراط است، یکی صراط در دنیا و یکی در آخرت می باشد. اما صراط در دنیا عبارت است از امامی که اطاعتش بر خلق واجب شده است و اما صراط در آخرت، پلی است که بر روی جهنم زده شده است. هر کس در دنیا از صراط دنیا به درستی رد شود، یعنی امام خود را بشناسد و او را اطاعت کند، در آخرت نیز از پل آخرت به آسانی می ‏گذرد و کسی که در دنیا امام خود را نشناسد در آخرت هم قدمش بر پل آخرت می ‏لغزد و به درون جهنم سقوط می ‏کند.

امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: بین خدا و بین حجت خدا حجابی نیست و نه خدا از حجت خود در پرده و حجاب است، ماییم ابواب خدا و ماییم صراط مستقیم و ماییم مخزن علم او و ماییم زبان و مترجم ‏های وحی او و ماییم ارکان توحیدش و ماییم گنجینه اسرارش.

ابن عباس در ذیل آیه «اهدنا الصراط المستقیم» گفته است: یعنی ای بندگان خدا، بگویید: خدایا ما را به سوی محبت محمد و اهل‏بیتش «علیهم‏ السلام‏» ارشاد فرما.

علامه طباطبایی: و در این معانى روایات دیگرى نیز هست و این روایت از باب جرى، یعنى تطبیق کلى بر مصداق بارز و روشن آن است. می ‏خواهند بفرمایند که مصداق بارز صراط مستقیم، محبت آن حضرات است.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در این آیه ی شریفه خداوند از زبان بندگان از خود،یعنی خالق هستی درخواست میکند که ما را به راه راست هدایت کن.
در روایتی از امیرالمؤمنین(ع) آمده است که:"أنا صراط المستقیم" و این میتواند به این آیه اشاره کند که خداوند متعال که نیازهای بشر را به طور حقیقی می شناسد، بندگان را به راه ولایت و امامت امیرمؤمنان(ع) دعوت مینماید. [ نظرات / امتیازها ]

امام صادق (ع) : صراط مستقیم ، طریق بسوی معرفت الهی است و آن دو صراط است : یکی در دنیا که همان امام واجب الاطاعه است و یکی در آخرت که همان پلی بر جهنم است .
هر کس در دنیا امام را شناخت و به او اقتدا نمود ، در قیامت قدم او بر صراط نمی لغزد . [ نظرات / امتیازها ]

صراط در لغت به معنای راه است و به وسیله «مضاف إلیه» معیّن می‏شود و جهت می‏گیرد؛ مانند «صراط مستقیم»، راه راست، راه کج، راه شیطان، راه رحمان، راه سعادت، راه دین و.... البته برخی بین «صراط» و «سبیل فرق» گذاشتند و صراط را به معنای راه مستقیم دانستند و وصف آن را به استقامت وصف توضیحی اعلام داشتند، بر خلافِ سبیل، که به معنای مطلق راه است و مستقیم و منحرف هر دو را شامل می‏شود. به نظر می‏رسد این تفکیک با برخی از شواهد صدق همراه باشد. و تحقیق آن در تفسیر «تسنیم» آمده است.
در روایات، این راه چنین وصف شده است که از روی دهانه جهنّم می‏گذرد و به عنوان «پل صراط» نام گرفته است. امّا در قرآن آیه‏ای که به روشنی از آن نام ببرد وجود ندارد و تنها در چند مورد به آن اشاره شده، جز این که روایات متعدّدی ذیل هر آیه محتوای آن را بازگو می‏کند. آیاتی که در این باره سخن می‏گوید عبارت است از:
1 ـ (وإن منکم إلاّ واردها کان علی ربّک حتماً مقضیّاً ثمّ ننجّی الّذین اتّقوا ونذر الظّالمین فیها جثیّا)؛ همانا همه شما بدون استثنا وارد دوزخ می‏شوید این امری است حتمی و قطعی از ناحیه پروردگار. سپس تقوا پیشگان را از آن نجات می‏بخشیم، و ستمگران را در حالی که به زانو درآمده و بیچاره شده‏اند در آن رها می‏کنیم.
بنابر این، همه انسان‏ها باید از این گذرگاه بگذرند، نهایت آن‏که، دسته‏ای چون برق از آن خواهند گذشت و گروهی هم با وضع دیگری می‏گذرند و دسته‏ای نیز سقوط کرده داخل دوزخ می‏گردند.
امام صادق (علیه‏السلام) می‏فرماید: «النّاس یمرّون علی الصّراط طبقات و الصّراط أدقّ من الشّعر و من حدّ السّیف. فمنهم من یمرّ مثل البرق و منهم من یمرّ مثل عدو الفرس و منهم من یمرّ حبواً و منهم من یمرّ مشیاً و منهم من یمرّ متعلّقاً قد تأخذ النّار منه شیئاً و تترک شیئاً»؛ مردمی که بر صراط می‏گذرند چند دسته‏اند و صراط از مو باریکتر و از شمشیر برنده‏تر است؛ برخی مانند برق از آن می‏گذرند و بعضی مانند اسب تیز پا، پاره‏ای چهار دست و پا، گروهی چون پیادگان و دسته‏ای به آن آویخته‏اند و عبور می‏کنند و این در حالی است که آتش دوزخ چیزی از آنان را می‏گیرد و چیزی را وا می‏گذارد.
2 ـ (إنّ ربّک لبالمرصاد)؛ تحقیقاً پروردگارت در کمینگاه است. خداوند در راه بندگان قرار دارد. هیچ یک از گفتار و کردارشان از او پنهان نمی‏ماند و از دست نمی‏رود.
امام صادق (علیه‏السلام) درباره «مرصاد» می‏فرماید: مرصاد پلی است بر صراط. هر کس حق مظلومی را از بین برده باشد از آن نمی‏گذرد: «المرصاد قنطرة علی الصّراط لا یجوزها عبد بمظلمة».
ابن عبّاس درباره این آیه می‏گوید: بر جهنّم هفت جایگاه بازرسی است؛ در نخستین آنها از شهادت «لا إله إلاّ الله» پرسیده می‏شود. اگر انسان از عهده این کلمه طیّبه خارج شد به جایگاه دوم می‏رسد. در این محل از «نماز» پرسیده می‏شود. اگر از عهده آن برآمد به سومین جایگاه می‏رسد که از «زکات» می‏پرسند. اگر از عهده آن کاملاً برآمد به چهارمین جایگاه که از «روزه» می‏پرسند می‏رسد. اگر از عهده پاسخ کامل آن برآمد به ایستگاه پنجم می‏رسد که درباره «حج» سؤال می‏شود و در صورت از عهده برآمدن آن به جایگاه ششم می‏رسد که از «عمره» سؤال می‏گردد. اگر توانست پاسخ کامل بدهد به زندان گونه هفتم می‏رسد. در این جا به «مظالم و حقوق بندگان» می‏رسد. اگر توانست از عهده آنها برآید که خوشا به حالش و اگر نتوانست گویند: او را نگهدارید. چنانچه کارهای نیکی انجام داده اعمالش را با آنها کامل می‏سازند و آن‏گاه که از همه فارغ گشت به سوی بهشت روان خواهد شد.
3 ـ (یوم لا یُخزی الله النّبیّ و الّذین آمنوا معه نورهم یسعی بین أیدیهم و بأیمانهم یقولون ربّنا أتمِمْ لنا نورنا و اغفر لنا إنّک علی کلّ شی‏ءٍ قدیر)؛ در آن روزی که خداوند پیامبر خود و گرویدگان به او را رسوا و خوار نسازد. در آن روز نور ایمان و بندگی آنان در پیش رو و سمت راست ایشان می‏رود و راه بهشت را می‏نماید. در آن حال با شوق و نشاط گویند پروردگارا تو نور ما را به حد کمال رسان و ما را به لطف و کرم خود ببخشای که تنها تو بر هر چیز توانایی.
ابن عبّاس در تفسیر آیه گفته است: (یوم لا یخزی الله النّبی) یعنی حق تعالی حضرت محمّد (صلی الله علیه و آله و سلم) را عذاب نمی‏کند. (والّذین آمنوا) یعنی علیّ بن ابی طالب، فاطمه، حسن و حسین و حمزه و جعفر (علیهم‏السلام) را عذاب نمی‏کند. (نورهم یسعی) بدان معناست که نور آنان که صراط را نورانی می‏کند، هفتاد بار بیش از نورهای دنیوی است. (بین أیدیهم و بِأیمانهم) بدان معناست که کسانی که پیرو آنان هستند در پرتو آن نور گام بر می‏دارند. از این رو اهل بیت محمّد و آل محمّد همگی چون برق از صراط می‏گذرند. سپس گروهی به سرعت باد عبور می‏کنند. آن‏گاه دسته‏ای چون اسب تندرو. سپس گروهی مانند پیادگان می‏گذرند. سپس قومی با چهار دست و پا و روی شکم از صراط می‏گذرند و سرانجام گروهی افتان و خیزان چون واماندگان که گاه بر نشیمن‏گاه راه می‏روند با زحمت فراوان از صراط عبور می‏کنند. حق تعالی این راه را بر مؤمنان عریض می‏کند و بر گنه‏کاران باریک. می‏گویند پروردگارا نور کامل به ما عنایت کن تا بتوانیم با آن از صراط عبور کنیم.
امام باقر (علیه‏السلام) از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) چنین نقل می‏فرماید: «قال رسول الله: یا علىّ إذا کان یوم القیامة أقعد أنا و أنت و جبرئیل علی الصّراط فلم یَجُز أحدٌ إلاّ من کان معه کتاب فیه براتٌ بولایتک»؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: ای علی در روز قیامت من و تو و جبرئیل بر صراط می‏نشینیم و کسی از صراط نمی‏گذرد مگر این که نامه‏ای دارا باشد که در آن اعتقاد وی به ولایت شما نگاشته شده باشد.
4 ـ (و قفوهم إنّهم مسئولون)؛ اینان را بازداشت کنید همانا باید مورد سؤال قرار گیرند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‏فرماید: «إذا کان یوم القیامة و نصب الصّراط علی جهنّم لم یَجُز علیه إلاّ من معه جواز فیه ولایة علىّ بن أبى طالب و ذلک قوله: (و قفوهم إنّهم مسئولون)، یعنى عن ولایة على بن أبى طالب (علیه‏السلام)»؛ روز قیامت هنگامی که صراط روی دوزخ قرار داده شود تنها کسانی از آن عبور می‏کنند که برگه عبور ولایت اهل بیت عصمت (علیهم‏السلام) را داشته باشند. این است معنای (و قفوهم إنّهم مسئولون)؛ یعنی درباره ولایت علیّ بن ابی طالب از آنان سؤال می‏شود.
اساساً در اسلام ناب همه معارف و ارزش‏های والا به هم پیوسته است؛ مثلاً ولایت علیّ بن ابی طالب از نماز، روزه و حج جدا نیست و هیچ‏کدام آنها از شناخت خدا و معاد و رسالت و امامت جدا نیست. از این رو امام صادق (علیه‏السلام) درباره صراط می‏فرماید: «هو الطّریق إلی معرفة الله عزّ وجلّ و هما صراطان: صراط فى الدّنیا و صراط فى الآخرة؛ فأمّا الصّراط الّذى فى الدّنیا فهو الإمام المفروض الطاعة، من عرفه فى الدّنیا و اقتدی بهداه مرّ علی الصّراط الّذى هو جسر جهنّم فى الآخرة، و من لم یعرفه فى الدّنیا زلّت قدمه عن الصّراط فى الآخرة فتردّی فى نار جهنّم»؛ صراط همان راه و روش شناخت خداست. صراط دوگونه است: صراط دنیا و صراط آخرت. راهی که در دنیاست همان «امام واجب الاطاعه» است. کسی که در دنیا او را شناخت و به راهنمایی‏های او اقتدا کرد از صراط آخرت که پل دوزخ است گذشته است و هر کس امام را در دنیا نشناخت گامش بر صراط آخرت می‏لرزد و در آتش دوزخ سقوط می‏کند.
بنابر این، در دنیا باید از صراط گذشت تا در آخرت بتوان از آن گذر کرد؛ یعنی انسان همواره روی پل صراط در حال گذر است و لحظه به لحظه در مرصاد و کمین‏گاه حق تعالی قرار دارد و عقاید و اخلاق و اعمال او در دیدگاه خدا و رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) است. بنابراین، کسی که روی مرز اسلام گام بر می‏دارد مانند کسی است که بر چیزی راه می‏رود که از مو نازکتر و ااز شمشیر برّان‏تر است.
مرحوم فیض کاشانی ذیل حدیثِ «إنّ الصراط جسر علی متن جهنّم یمرّ علیه الخلائق» به نقل از مفاتیح الغیب، ص 646 می‏نویسد: صراط در دنیا عبارت است از صورت هدایتی از اعمال قلبی که در جانت ایجاد کرده‏ای، لیکن پس از مردن پرده‏ها بالا می‏رود و پل محسوسی بر متن جهنّم نمودار می‏گردد که تا دَرِ بهشت امتداد دارد. کسی که آن را ببیند می‏فهمد که عصاره ساخت و ساز دنیوی اوست.
بنابر این، صراط و پوینده آن یکی است، و نفس آدمی و مسافرِ به سوی خداست که در ذات خویش مسافرت و طی منازل و مقامات می‏کند و همه اینها را در ذات خویش و در نفس خود می‏یابد (یعنی از سنخ اتّحاد سالک و مسلک است).
اشاره 1 ـ راه زمینی یا هوایی و دریایی گرچه غیر از رونده است، لیکن راه اعتقادی و اخلاقی بیرون از منطقه هویّت رونده نیست؛ یعنی وجود لفظی و کتبی صراط گرچه خارج از هستی انسان سالک است، ولی وجود عینی آن، یعنی وجود خارجی دین غیر از عقیده صائب و عمل صالح که در محدوده هویت انسان معتقد و متعبد است نخواهد بود.
2 ـ دین به دو بخش علمی و عملی تقسیم می‏شود: قسم علمی آن به جزم مُبَرْهَن و قسم عملی آن به عزم راسخ متکی است و تشخیص معارفِ ناب آن دشوارتر از دیدن موهای باریک است و استقامت عملی آن سخت‏تر از حرکت بر لبه تیز شمشیر است و این می‏تواند معنای «أدَقّ مِنَ الشَعر و أحَدّ من السیف» باشد.
[ نظرات / امتیازها ]

در قرآن مجید دو نوع هدایت مطرح شده است:
الف: هدایت تکوینى، نظیر هدایت زنبور عسل که چگونه از شهد گلها بمکد و چگونه کندو بسازد. و یا هدایت و راهنمایى پرندگان در مهاجرت‏هاى زمستانى و تابستانى. آنجا که قرآن مى‏فرماید: «ربّنا الّذى اعطى کلّ شى‏ء خلقه ثم هدى»(43) بیانگر این نوع از هدایت است.
ب: هدایت تشریعى که همان فرستادن انبیاى الهى و کتب آسمانى براى هدایت بشر است.
کلمه‏ى «صراط»(44) بیش از چهل مرتبه در قرآن آمده است. انتخاب راه و خط فکرى صحیح، نشانه‏ى شخصیت انسان است.
راههاى غیر الهى متعدّدى در برابر انسان قرار دارد که او باید یکى را انتخاب کند:
* راه خواسته‏ها و توقعات‏هاى خود.
* راه انتظارات وهوس‏هاى مردم.
* راه وسوسه‏هاى شیطان.
* راه طاغوت‏ها.
* راه نیاکان و پیشینیان.
* راه خدا و اولیاى خدا.
انسان مؤمن، راه خداوند واولیاى او را انتخاب مى‏کند که بر دیگر راهها امتیازاتى دارد:
الف: راه الهى ثابت است، بر خلاف راه‏هاى طاغوت‏ها و هوس‏هاى مردم و هوس‏هاى شخصى که هر روز تغییر مى‏کنند.
ب: یک راه بیشتر نیست، در حالى که راه‏هاى دیگر متعدّد و پراکنده‏اند.
ج: در پیمودن آن، انسان به مسیر و مقصد مطمئن است.
د: در پیمودن آن، شکست و باخت وجود ندارد.
راه مستقیم، راه خداست. «انّ ربّى على صراطٍ مستقیم»(45)
* راه مستقیم، راه انبیاست. «انّک لَمِن المرسلین على صراطٍ مستقیم»(46)
* راه مستقیم، راه بندگى خداست. «و أنِ اعبدونى هذا صراط مستقیم»(47)
* راه مستقیم، توکّل وتکیه بر خداست. «مَن یعتصم باللّه فقد هُدىَ الى صراط مستقیم»(48)
* راه مستقیم، یکتاپرستى و تنها یارى خواستن از اوست.(49)
* راه مستقیم، کتاب خداوند است.(50)
* راه مستقیم، راه فطرت سالم است.(51)
انسان، هم در انتخاب راه مستقیم و هم در تداوم آن باید از خدا کمک بگیرد. مانند لامپى که روشنى خود را هر لحظه از نیروگاه مى‏گیرد. «اهدنا الصّراط المستقیم»
در راه مستقیم بودن، تنها خواسته‏اى است که هر مسلمان، در هر نماز از خداوند طلب مى‏کند، حتّى رسول‏اللَّه‏صلى الله علیه وآله و ائمّه اطهارعلیهم السلام از خداوند ثابت ماندن در راه مستقیم را مى‏خواهند.
انسان باید همواره، در هر نوع از کارهاى خویش، اعم از انتخاب شغل، دوست، رشته‏ى تحصیلى وهمسر، راه مستقیم را از خداوند بخواهد. زیرا چه بسا در عقاید، صحیح فکر کند، ولى در عمل دچار لغزش شود و یا بالعکس. پس هر لحظه، خواستن راه مستقیم از خدا، ضرورى است.
راه مستقیم مراتب و مراحلى دارد. حتّى کسانى که در راه حقّ هستند، مانند اولیاى خداوند، لازم است براى ماندن در راه و زیادشدن نورِ هدایت، دعا کنند. «والّذین اهتدوا زادَهم هُدى»(52)
راه مستقیم، همان راه میانه و وسط است که حضرت على‏علیه السلام مى‏فرماید: «الیمین و الشمال مضلّة و الطریق الوسطى‏ هى‏الجادّة»(53) انحراف به چپ و راست گمراهى و راه وسط، جاده‏ى هدایت است.
راه مستقیم یعنى میانه‏روى واعتدال واحتراز از هر نوع افراط وتفریط، چه در عقیده و چه در عمل. یکى در عقاید از راه خارج مى‏شود ودیگرى در عمل و اخلاق. یکى همه کارها را به خدا نسبت مى‏دهد، گویا انسان هیچ نقشى در سرنوشت خویش ندارد. و دیگرى خود را همه کاره و فعّال‏مایشاء دانسته و دست خدا را بسته مى‏داند. یکى رهبران آسمانى را همچون مردمان عادى و گاهى ساحر و مجنون معرّفى مى‏کند و دیگرى آن بزرگواران را در حدّ خدا مى‏پندارد. یکى زیارت امامان معصوم و شهدا را بدعت مى‏داند و دیگرى حتّى به درخت و دیوار، متوسل شده و ریسمان مى‏بندد. یکى اقتصاد را زیر بنا مى‏داند و دیگرى، دنیا و امورات آن را نادیده مى‏انگارد.
در عمل نیز یکى غیرت نابجا دارد و دیگرى همسرش را بى حجاب به کوچه و بازار مى‏فرستد. یکى بخل مى‏ورزد و دیگرى بى‏حساب سخاوت به خرج مى‏دهد. یکى از خلق جدا مى‏شود و دیگرى حقّ را فداى خلق مى‏کند.
اینگونه رفتار وکردارها، انحراف از مسیر مستقیم هدایت است. خداوند دین پا برجا واستوار خود را، راه مستقیم معرّفى مى‏کند.(54) در روایات آمده است که امامان معصوم‏علیهم السلام مى‏فرمودند: راه مستقیم، ما هستیم.(55) یعنى نمونه‏ى عینى و عملى راه مستقیم و اسوه و الگو براى قدم برداشتن در راه، رهبران آسمانى هستند. آنها در دستورات خود درباره‏ى تمام مسائل زندگى از قبیل کار، تفریح، تحصیل، تغذیه، انفاق، انتقاد، قهر، صلح و علاقه به فرزند و ... ، نظر داده و ما را به اعتدال و میانه‏روى سفارش کرده‏اند.(56) جالب آنکه ابلیس در همین صراطِ مستقیم به کمین مى‏نشیند.(57)
در قرآن و روایات، نمونه‏هاى زیادى آمده که در آنها به جنبه‏ى اعتدال، تأکید و از افراط و تفریط نهى شده است. به موارد ذیل توجّه کنید:
* «کلوا و اشربوا و لاتسرفوا»(58) بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نکنید.
* «لا تَجعل یدک مَغلولةً الى عُنقک و لاتبسُطها کلّ البَسط»(59) در انفاق، نه دست بر گردن قفل کن - دست‏بسته باش - و نه چنان گشاده دستى کن که خود محتاج شوى.
* «الّذین اذا أنفقوا لم‏یسرفوا و لم‏یقتروا و کان بین ذلک قواماً»(60) مومنان، به هنگام انفاق نه اهل اسرافند و نه اهل بخل، بلکه میانه‏رو هستند.
* «لا تجهر بصلاتک و لاتخافت بها وابتغ بین ذلک سبیلاً»(61) نماز را نه بلند بخوان ونه آهسته، بلکه با صداى معتدل بخوان.
* نسبت به والدین احسان کن؛ «و بالوالدین احساناً»(62) امّا اگر تو را از راه خدا بازداشتند، اطاعت از آنها لازم نیست. «ان جاهداک على ان‏تشرک بى... فلاتطعهما»(63)
* پیامبر هم رسالت عمومى دارد؛ «و کان رسولاً نبیّاً»(64) و هم خانواده خویش را دعوت مى‏کند. «و کان یأمر أهله بالصّلاة»(65)
* اسلام هم نماز را سفارش مى‏کند که ارتباط با خالق است؛ «اقیموا الصّلاة» و هم زکات را توصیه مى‏کند که ارتباط با مردم است. «اتوا الزکاة»(66)
* نه محبت‏ها شما را از گواهى حقّ منحرف سازد؛ «شهداء لِلّه و لو على انفسکم»(67) و نه دشمنى‏ها شما را از عدالت دور کند. «و لا یَجرِمنّکم شَنئان قوم»(68)
* مؤمنان هم دافعه دارند؛ «أشداء على الکفار» و هم جاذبه دارند. «رحماء بینهم»(69)
* هم ایمان و باور قلبى لازم است؛ «امنوا» و هم عمل صالح. «عملوا الصالحات»(70)
* هم اشک و دعا و درخواست پیروزى از خدا لازم است؛ «ربّنا افرغ علینا صبراً»(71) و هم صبورى وپایدارى در سختى‏ها. «عشرون صابرون یغلبوا مأتین»(72) شب عاشورا امام حسین‏علیه السلام هم مناجات مى‏کرد و هم شمشیر تیز مى‏کرد.
* روز عرفه و شب عید قربان، زائر خانه‏ى خدا دعا مى‏خواند و روز عید باید در قربانگاه با خون آشنا شود.
* اسلام مالکیّت را مى‏پذیرد، «الناس مسلّطون على اموالهم»(73) ولى اجازه ضرر زدن به دیگرى را نمى‏دهد و آن را محدود مى‏سازد. «لا ضَرر و لا ضِرار»(74)
آرى، اسلام دین یک بعدى نیست که تنها به جنبه‏اى توجّه کند و جوانب دیگر را فراموش کند، بلکه در هر کارى اعتدال ومیانه‏روى وراه مستقیم را سفارش مى‏کند.43) طه، 50.
44) صراط» در قیامت نام پلى است بر روى دوزخ که
48) آل‏عمران، 101.
49) بنا بر اینکه الف و لام در «الصراط» اشاره به همان راه یکتاپرستى در آیه قبل باشد.

[ برای مشاهده توضیحات کلیک کنید. ]

[ نظرات / امتیازها ]

در قرآن مجید دو نوع هدایت مطرح شده است:
الف: هدایت تکوینى، نظیر هدایت زنبور عسل که چگونه از شهد گلها بمکد و چگونه کندو بسازد. و یا هدایت و راهنمایى پرندگان در مهاجرت‏هاى زمستانى و تابستانى. آنجا که قرآن مى‏فرماید: «ربّنا الّذى اعطى کلّ شى‏ء خلقه ثم هدى»(43) بیانگر این نوع از هدایت است.
ب: هدایت تشریعى که همان فرستادن انبیاى الهى و کتب آسمانى براى هدایت بشر است.
[ نظرات / امتیازها ]

صراط مستقیم چیست؟" صراط مستقیم" همان آئین خدا پرستى و دین حق و پایبند بودن به دستورات خدا است‏
راه مستقیم همیشه یک راه بیشتر نیست، زیرا میان دو نقطه تنها یک خط مستقیم وجود دارد که نزدیکترین راه را تشکیل مى‏دهد.بنا بر این اگر قرآن مى‏گوید صراط مستقیم، همان دین و آئین الهى در جنبه‏هاى عقیدتى و عملى است به این دلیل است که نزدیکترین راه ارتباط با خدا همانست.الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ صراط الانبیاء و هم الذین انعم اللَّه علیهم:
" صراط مستقیم راه پیامبران است و همانها هستند که مشمول نعمتهاى الهى شده‏اند
"از امام صادق ع مى‏خوانیم که در تفسیر آیه" اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ" فرمود:
الطریق و معرفة الامام:
" منظور راه و شناخت امام است" [ نظرات / امتیازها ]

با تدبر در آیات قرآن کریم نکته ای بدست می آید و آن اینکه هدایت به سوی حق تنها و تنها مختص خداوند متعال می باشد ( آیه 35 سوره یونس ) و گمراه شدن نفرات و عدم هدایت در آیات متعدد قران اشاره شده است بنحوی که هر کس و هر گروهی اعمال و رفتار خود را قبول دارد ( کل حزب بما لدیهم فرحون ) و به نظر بنده قرار داشتن در صراط مستقیم خیلی مهم است و با این خاطر است که هر روز 10 بار در نمازهای یومیه سوره حمد را می خوانیم و از خداوند درخواست هدایت به سمت صراط مستقیم را می نماییم. [ نظرات / امتیازها ]

مفهوم صراط مستقیم :
وَ إِنَّ اللَّهَ رَبِّی وَ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ :مریم 36
وَ أَنِ اعْبُدُونی‏ هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ : یس 61
وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ :زخرف 61
إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّی وَ رَبُّکُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقیمٌ : زخرف 64 [ نظرات / امتیازها ]