رب : توضیح در متن
توضيح : "ربّ"
واژه "ربّ" (Rabb) چنان که مشهور است، از ریشه ی "رَ.بَ.وَ" به معنای پرورش دادن و تربیت کردن نیست، بلکه از ریشه ی "رَ.بَ.بَ." است، به معنای "خداوندگار" ، "سرور" ، "مالک" ، "صاحب" و...
بنابراین، این که معمولا "ربّ" (Rabb) در آیات شریفه قرآن "پروردگار" ترجمه و تفسیر می شود، (احتمالا) درست به نظر نمی رسد.
واژه ی "ربّ" (Rabb) در بسیاری از زبان های سامی چون آکادی، آرامی، عبری، فنیقی، سریانی و...به همان مفهومی که سخن رفت، دیده می شود. (Jeffery.P 138.) و (Macuch P422-423) وHofthj p 272) و (Gsenius P 91) و (Jastrow p 1440)
طبرسی رحمه الله علیه درمجمع البیان می نویسد که: "ربّ دارای معانی متعددی است که از آن جمله سید و سرور و صاحب است.(جلد 1و2، ذیل کلمه ی رب صص21و 22) .
این کلمه ، معانی دیگری نیز دارد، از جمله:
"مالک". چنان که رسول الله، صلی الله و علیه و آله و سلم به مردی فرمود: " ا رب غنم ام رب ابل...".
"صاحب" . چنان که ابی ذویب گفته است:
"قد ناله رب الکلاب بکفه بیض رهاب ریشهن مقزع"
یعنی "صاحب کلاب".
و معانی دیگر، مثلا "رب السوق" یعنی رئیس بازار، یا "رب الخیل" یعنی سردار سپاه.
اما برخی از اهل علم و تفسیر مثل راغب اصفهانی که خدایش رحمت کند، نوشته است:"الرب فی الاصل التربیه و هو انشاءالشی حالا فحالا الی حد التمام". (ربّ) یعنی "تربیت و پرورش".
بدین شکل" ربّ " (Rabb) در قرآن را مترجمان و مفسران ، پرورش دهنده و پروردگار معنا کرده و در بیان این پرورش و چگونگی و مراحل آن سخن ها گفته اند. البته در ترجمه ها و تفسیرهای کهن معمولا در معنای مفاهیم متعددی آورده شده است، مثل "آفریدگار و پروردگار و سازنده ی کار".(نسفی رحمه الله علیه ج1 ص 3) ولی کم کم مفهوم اصلی واژه ها از یاد رفته وهمه جا در ترجمه ها و تفسیرها "پروردگار" معنا شده است. در حالی که در قرآن بسیاری از آیات نشان دهنده ی معنای اصلی واژه اند، مثلا آیه ی شریفه " إِنَّما أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ رَبَّ هذِهِ الْبَلْدَةِ الَّذی حَرَّمَها وَ لَهُ کُلُّ شَیْءٍ وَ أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمینَ ".نمل/91 یا آیه ی شریفه ی " فَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَیْتِ "قریش/3 یا آیه ی شریفه ی " قُلْ مَنْ رَبُّ السَّماواتِ السَّبْعِ وَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیمِ " مومنون/86 و آیات فراوان دیگری که روشن است که مفهوم آیه "خداوند، سرورشهر، یا صاحب خانه است و نه پرورش دهنده و پروردگار آن. "ربوبیت" که از سریانی به عربی راه یافته نیز " خداوندگاری" معنا می دهد.و نه "پروردگاری" .
( در عربی: Robubiiat) و در سریانی: Robuta/ یعقوب/ ص115). همین طور مشتقات دیگر واژه که می توانید آن ها را در قرآن ببینید و به سبب گستردگی کاربرد واژه ی " ربّ " (Rabb) و مشتقات آن در قرآن نیازی به ذکر آن ها در اینجا دیده نمی شود.
اما دو نکته یادآور می شود :
اول این که:
واژه ی " ربّ " (Rabb) در قرآن برای غیر خدا هم به کار رفته است.مثلا در سوره یوسف آیه ی شریفه ی 42 می خوانیم: " وَ قالَ لِلَّذی ظَنَّ أَنَّهُ ناجٍ مِنْهُمَا اذْکُرْنی عِنْدَ رَبِّکَ فَأَنْساهُ الشَّیْطانُ ذِکْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِی السِّجْنِ بِضْعَ سِنینَ " ...به کسی گه می پنداشت(از زندان) رهایی خواهد یافت، گفت پیش سرورت/پادشاهت از من یاد کن...(تا مگر مرا نیز برهاند).
و دوم:در روایات آمده است که عبدالمطلب به ابرهه گفت" انا رب الابل وللبیت رب" یعنی : " من خداوند اشترهایم هستم و خانه را خداوندی است".(سیره ی ابن هشام، ج1، ص77 )
یا: این عبارت که امام سجاد علیه السلام از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرده است: ...اللهم رب هذه الدعوه التامه و الصلاه القائمه...که معنا می شود:" ای خدایی که پروردگار این دعوت تام و نماز برپا شده ای...".(سنن النبی، ص 329). نکته ی این عبارت آن است که دعوت که پرورش دادنی نیست.معنی عبارت این است:" ای خداوندی که صاحب این دعوتی، ای خدایی که این دعوت تامه از توست و تو ما را بر آن خوانده ای.
[ نظرات / امتیازها ]